Prawa autorskie powstały po to, by chronić ludzkie wytwory o charakterze twórczym. Ochroną objęte są nie tylko dzieła artystyczne, ale także inne przejawy działalności indywidualnej. Czym jest utwór? Jakie prawa ma autor w związku ze swoim dziełem? Interesuje Cię kwestia praw autorskich? Przeczytaj i dowiedz się więcej!

 

Prawa autorskie – ustawa

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówi, że ochronie podlega każdy przejaw indywidualnej twórczości. Utworem może być nie tylko dzieło w rozumieniu artystycznym – plastyczne czy literackie.

 

W myśl ustawy są to również:

  • teksty o nieliterackim charakterze (publicystyczne, rozprawy naukowe), 
  • utwory wyrażone innymi znakami graficznymi (mapy, programy komputerowe), 
  • zdjęcia, 
  • utwory muzyczne lub słowno-muzyczne, 
  • filmy, 
  • utwory sceniczne,
  • choreografie, 
  • utwory wzornictwa przemysłowego, 
  • utwory architektoniczno-urbanistyczne, 
  • wytwory lutnicze (instrumenty). 

 

Na prawa autorskie nie ma wpływu potencjalna wartość utworu. Jest nim objęte zarówno dzieło znanego artysty, jak i wiersz amatora. Warunkiem jest z kolei jego ustalenie. To termin, który oznacza udostępnienie utworu tak, by można było się z nim zapoznać. Prawa autorskie chronią utwory od momentu powstania. Podlegają mu również wytwory nieukończone. Nie są chronione natomiast dokumenty, akty prawne czy proste informacje prasowe. 

 

Na czym polegają autorskie prawa osobiste?

Prawa autorskie dzielą się na dwa rodzaje. Pierwsze to prawa osobiste, czyli chroniące nierozerwalną więź autora z jego dziełem. Gwarantują one prawo twórcy do podpisywania utworu swoim nazwiskiem, pseudonimem bądź pozostania anonimowym. Zapewniają również, że nikt poza autorem nie może ingerować w treść utworu ani jego formę. Dają mu także decyzyjność w sprawie pierwszego upublicznienia dzieła. 

  Dział spadku

 

Prawa osobiste są niezbywalne, nie mają także ograniczenia czasowego. Nawet po śmierci autora, utwory muszą być oznaczane jego nazwiskiem. Praw osobistych nie można się zrzec ani ich odsprzedać, istnieje jednak legalna możliwość, by nie podpisywać utworu nazwiskiem autora. Twórca może podpisać zobowiązanie do niewykonywania osobistych praw autorskich wtedy, kiedy utwór wykonywany był na zamówienie. 

 

 

Autorskie prawa majątkowe – własność twórcy

Prawo autorskie majątkowe upoważnia twórcę do pełnego decydowania o swoim utworze – m. in. kopiowania go, upubliczniania, rozpowszechniania, wykonywania czy opracowania. Każdy, kto chce rozporządzać dziełem, musi uzyskać zgodę twórcy. 

 

W przeciwieństwie do praw autorskich osobistych, które chronią niematerialną wartość, jaką jest godność twórcy, prawa majątkowe mają charakter własności. Oznacza to, że podobnie jak inne składniki majątku, podlegają sprzedaży czy dziedziczeniu. Po śmierci autora, prawa autorskie majątkowe przechodzą na spadkobierców. Nabywca praw autorskich materialnych ma prawo rozporządzać nimi, nie łamiąc praw osobistych twórcy. 

 

 

Naruszenie praw autorskich – co za nie grozi? 

Naruszenie praw autorskich skutkuje poważnymi sankcjami. Podpisane cudzego utworu lub jego części własnym nazwiskiem to plagiat. Zabronione jest również rozpowszechnianie i zwielokrotnianie utworu oraz wykorzystywanie go do czerpania korzyści majątkowych. Ponadto autor może domagać się od sprawcy m.in. naprawienia szkody, zaniechania działań oraz publicznego sprostowania i przeprosin. Jeżeli Twoje prawa autorskie zostały naruszone i  interesuje Cię doradztwo prawne w Poznaniu, wybierz sprawdzoną Kancelarię Stypuła. 

  Czym są klauzule abuzywne w umowach?

 

Prawa autorskie a dozwolony użytek

W niektórych przypadkach korzystanie z utworu nie wymaga zgody właściciela praw majątkowych. Każdy ma prawo do rozporządzania kopią utworu, który został już rozpowszechniony w ramach dozwolonego użytku.

 

Obejmuje on m.in.: 

  • tworzenie kopii utworu na własny użytek, 
  • pożyczania nośników utworów osobom z najbliższego otoczenia (rodzinie, znajomym), 
  • pobieranie rozpowszechnionych utworów z Internetu na własny użytek.

 

Ponadto istnieje także termin publicznego dozwolonego użytku. Dotyczy on wykorzystywania utworów lub ich części do celów edukacyjnych. Szkoły i uczelnie nie muszą uzyskiwać pozwolenia na wykorzystywanie utworów. Ponadto zgodnie z prawem cytatu, autorzy podręczników mogą wykorzystywać w publikacjach do celów edukacyjnych fragmenty dzieł. Z prawa dozwolonego użytku korzystają również biblioteki. Wykorzystywanie utworów na własny użytek nie może godzić w interesy twórcy lub właściciela praw majątkowych. 

 

Kiedy wygasają prawa autorskie?

Osobiste prawa autorskie są wieczne, co oznacza, że nazwisko autora na zawsze powiązane jest z jego dziełem. Prawa majątkowe wygasają po 70 latach od śmierci ostatniego współautora. Przez ten czas spadkobiercy mają prawo do czerpania zysku z dzieł oraz dysponowania nimi. Po 70 latach osierocone utwory przechodzą do domeny publicznej i każdy może swobodnie z nich korzystać z poszanowaniem autora. Inaczej ma się sprawa z prawami do wykonywania utworu lub prawami producenta. Te wygasają po 50 latach od wykonania lub wyprodukowania utworu. 

  Odszkodowanie a zadośćuczynienie

 

Interesują Cię inne kwestie związane z prawami autorskimi? Jeżeli potrzebujesz porady prawnej – poszukiwanym przez Ciebie hasłem jest adwokat Oborniki? Wybierz nasz zespół doświadczonych prawników! Zapraszamy do kontaktu!